はじめに
多変量t分布について調べていたので,そのまとめです.
(この記事を書き上げた瞬間,データを吹っ飛ばして書き直しました...死にたい...)
多変量t分布の導出
定義
ググって一番最初にみつかるという理由から,wikipediaのMultivariate t-distributionのノーテーションにに従います.
多変量t分布の確率密度関数は,以下で定義されます.
$$
p(\textbf{x}) = \frac{\Gamma\Bigl[{\frac{\nu+p}{2}}\Bigr]}{\Gamma\Bigl[{\frac{\nu}{2}}\Bigr] \nu^{\frac{p}{2}}\pi^{\frac{p}{2}} \det(\Sigma)^{\frac{1}{2}}} \Bigl[ 1 + \frac{1}{\nu} (\textbf{x} - {\bf \mu})^{T} {\bf \Sigma}^{-1}(\textbf{x} - {\bf \mu})\bigr]^{\frac{-(\nu+p)}{2}}. \tag{1}
$$
理論
ポイント
そもそもt分布とはなんぞやという話になりますが,t分布とは,正規分布の分散を増減させるパラメーターを考え,それにガンマ分布を仮定し,結局は積分消去したもの,と言えます.
ここで,ガンマ分布ではなく逆ガンマ分布,カイ2乗分布を仮定することもありますが,少しの変更で全て同値になりそうです.(試してない)
これによって,分散の値がよくわからないときに,その平均的な振る舞いを見ることができます.
導出
二つの確率変数 $V \sim Gam(\alpha, \beta)$,$X \sim N(\textbf{0}, {\bf \Sigma})$ を考えます.$X$は$d$次元正規分布とします.
この二つの確率変数を,関数 $f,g$ によって,$Y,U$に変換します.
$$
Y = f(V,X) = \mu + \frac{1}{\sqrt{V}}X, \tag{2}
$$
$$
U = g(V,X) = g(V)= V. \tag{3}
$$
ここで,$g$は$V$の恒等関数であり,$\mu \in \mathbb{ R }^{d}$は平均を表すd次元ベクトル,$V$は$X$と独立と仮定します.
この$f(\cdot)$は,$V$を固定すると直線(平面)の関数であり,1対1対応の関数です.従って,逆関数$f^{-1}(\cdot)$が存在し,
$$
f^{-1}(Y) = X = \sqrt{U}(Y - \mu), \tag{4}
$$
となります.
すでに分布の分かっている$V,X$から,$Y$の分布を求めます.確率変数は$U$と$Y$の2つあるので,$U,Y$の同時分布を考えて,$U$について積分消去することで$Y$の分布を求めます.
Pr(u,y) = Pr(U < u, Y < y) = Pr(g(V) < u,f(X) < y) \\
= Pr(V < g^{-1}(u), X < f^{-1}(y)) \\
= Pr(V < u, X<\sqrt{u}(y - \mu)) = Pr(V < u) Pr(X < \sqrt{u}(y - \mu)). \tag{5}
ここで,$V$と$X$は独立の仮定,
$$
Pr(v,x) = Pr(v)Pr(x), \tag{6}
$$
を使いました.
$p_{V},p_{X}$をそれぞれ$V$と$X$の確率密度関数とすると,
$$
Pr(u,y) = Pr(V < u) Pr(X < \sqrt{u}(y - \mu)) = \int_{-\infty}^{u} \int_{-\infty}^{y} p_{V}(u)p_{X} (\sqrt{u}(y - \mu)) |\det(J)| dudy. \tag{7}
$$
ここで,$|\det(J)|$は変数変換によって生じたヤコビアンであり,ヤコビ行列$J$ ($(d+1)*(d+1)$行列)は,
J = \begin{pmatrix} \frac{\partial x}{\partial y^{T}} & \frac{\partial x}{\partial u} \\ \frac{\partial v}{\partial y^{T}} & \frac{\partial v}{\partial u} \end{pmatrix} =
\begin{pmatrix} \sqrt{u}I_{d} & \frac{1}{2\sqrt{u}(y-\mu)} \\ \textbf{0} & 1 \end{pmatrix}. \tag{8}
ヤコビ行列$J$が上三角行列なので,その行列式は対角要素の積となり,
$$
\det(J) = u^{\frac{d}{2}}. \tag{9}
$$
$(7)$の積分の中身は,$Pr(u,y)$の確率密度関数$p_{U,Y}(u,y)$であるため,これを求めます.
$V \sim Gam(\alpha, \beta)$,$X \sim N(\textbf{0}, {\bf \Sigma})$より,
$$
p_{V}(v) = \frac{\beta^{\alpha}}{\Gamma(\alpha)} v^{\alpha-1} \exp{( - \beta v)}, \tag{10}
$$
$$
p_{X}(\textbf{x}) = \frac{1}{(2\pi)^{\frac{d}{2}}} \frac{1}{\sqrt{\det(\Sigma)}} \exp{\Bigl( - \frac{1}{2} \textbf{x}^{T} \Sigma^{-1} \textbf{x} \Bigr)}, \tag{11}
$$
従って,
$$
p_{V}(u) = \frac{\beta^{\alpha}}{\Gamma(\alpha)} u^{\alpha-1} \exp{( - \beta u)} = Gam(\alpha, \beta), \tag{12}
$$
p_{X}(\sqrt{u}(\textbf{y} - \mu)) = \frac{1}{(2\pi)^{\frac{d}{2}}} \frac{1}{\sqrt{\det(\Sigma)}} \exp{\Bigl( - \frac{1}{2} \sqrt{u}(\textbf{y} - \mu)^{T} \Sigma^{-1} \sqrt{u}(\textbf{y} - \mu) \Bigr)} \\
= \frac{1}{(2\pi)^{\frac{d}{2}}} u^{-\frac{d}{2}} u^{\frac{d}{2}} \frac{1}{\sqrt{\det(\Sigma)}} \exp{\Bigl( - \frac{1}{2} (\textbf{y} - \mu)^{T} (u \Sigma^{-1}) (\textbf{y} - \mu) \Bigr)} \\
= u^{-\frac{d}{2}} \frac{1}{(2\pi)^{\frac{d}{2}}} \frac{1}{\sqrt{\det(\frac{\Sigma}{u})}} \exp{\Bigl( - \frac{1}{2} (\textbf{y} - \mu)^{T} (u \Sigma^{-1}) (\textbf{y} - \mu) \Bigr)} = u^{-\frac{d}{2}} N(\mu, \frac{\Sigma}{u}). \tag{13}
$Pr(u,y)$の確率密度関数$p_{U,Y}(u,y)$は,
$$
p_{U,Y}(u,y) = Gam(\alpha, \beta) u^{-\frac{d}{2}} N(\mu, \frac{\Sigma}{u}) |\det(J)| = Gam(\alpha, \beta) N(\mu, \frac{\Sigma}{u}) u^{-\frac{d}{2}}u^{\frac{d}{2}} = Gam(\alpha, \beta) N(\mu, \frac{\Sigma}{u}). \tag{14}
$$
(ここで,ガンマ分布の台は$u \in [0,\infty), d>0$より,絶対値は外してよい.)
$p_{U,Y}(u,y)$を$u$について積分することによって,$Y$の確率密度関数$p_{Y}$を得ます.
$$
p_{Y} = \int_{0}^{\infty} p_{U,Y}(u,y)du = \int_{0}^{\infty} Gam(\alpha, \beta) N(\mu, \frac{\Sigma}{u})du \tag{15}
$$
ここで,記法の簡略化のために,正規分布のマハラノビスの距離を,$\Delta^{2} = (\textbf{y} - \mu)^{T}\Sigma^{-1}(\textbf{y} - \mu)$と表記します.
$$
p_{Y}(\textbf{y}) = \int_{0}^{\infty} \frac{\beta^{\alpha}}{\Gamma(\alpha)} u^{\alpha-1} \exp{( - \beta u)} u^{-\frac{d}{2}} \frac{1}{(2\pi)^{\frac{d}{2}}} \frac{1}{\sqrt{\det(\frac{\Sigma}{u})}} \exp{\Bigl( - \frac{u}{2} \Delta^{2} \Bigr)} du. \tag{16}
$$
$u$に依存した部分のみを抜き出し,
$$
p_{Y}(\textbf{y}) \propto \int_{0}^{\infty} u^{\alpha-1} \exp{( - \beta u)} u^{\frac{d}{2}} \exp{\Bigl( - \frac{u}{2} \Delta^{2} \Bigr)} du \
= \int_{0}^{\infty} u^{\frac{d}{2}+\alpha-1} \exp{\Bigl( - u( \beta + \frac{\Delta^{2}}{2} ) \Bigr)} du. \tag{17}
$$
ここで,$z = u(\beta + \frac{\Delta^{2}}{2})$とおくと,$u = z(\beta + \frac{\Delta^{2}}{2})^{-1}$,また,$du = (\beta + \frac{\Delta^{2}}{2})^{-1} dz$.$u=0$のとき,$z=0$,$u \to \infty$で$z \to \infty$.
$$
\int_{0}^{\infty} z^{\frac{d}{2} + \alpha -1} ( \beta + \frac{\Delta^{2}}{2} )^{-\frac{d}{2} -\alpha +1} \exp(-z) (\beta + \frac{\Delta^{2}}{2})^{-1} dz \
= ( \beta + \frac{\Delta^{2}}{2} )^{-\frac{d}{2} -\alpha} \int_{0}^{\infty} z^{(\frac{d}{2} + \alpha) -1} \exp(-z) dz.
$$
ガンマ関数の定義より,
$$
p_{Y}(\textbf{y}) \propto \Bigl( \beta + \frac{\Delta^{2}}{2} \Bigr)^{-\frac{d}{2} -\alpha} \Gamma \Bigl( \frac{d}{2} + \alpha \Bigr) \tag{18}
$$
$(17)$の$u$に依存しない項も考慮して,
p_{Y}(\textbf{y}) = \frac{\beta^{\alpha}}{\Gamma(\alpha)} \frac{1}{(2\pi)^{\frac{d}{2}}} \frac{1}{\sqrt{\det(\Sigma)}} \Bigl( \beta + \frac{\Delta^{2}}{2} \Bigr)^{-\frac{d}{2} -\alpha} \\
= \frac{\Gamma \Bigl( \frac{d}{2} + \alpha \Bigr)}{\Gamma(\alpha)}\frac{\beta^{\alpha}}{(2\pi)^{\frac{d}{2}}} \frac{1}{\sqrt{\det(\Sigma)}} \Bigl( \beta + \frac{\Delta^{2}}{2} \Bigr)^{-\frac{d}{2} -\alpha} \Bigl( \frac{1}{\beta} \Bigr)^{\frac{d}{2} + \alpha} \beta^{-\frac{d}{2}-\alpha} \\
= \frac{\Gamma \Bigl( \frac{d}{2} + \alpha \Bigr)}{\Gamma(\alpha)}\frac{1}{(2 \beta \pi)^{\frac{d}{2}}} \frac{1}{\sqrt{\det(\Sigma)}} \Bigl( 1 + \frac{\Delta^{2}}{2 \beta} \Bigr)^{-\frac{d}{2} -\alpha}. \tag{19}
ここで,$\alpha = \beta = \frac{\nu}{2}$,$p = d$とおくと,
$$
p_{Y}(\textbf{y}) = \frac{\Gamma \Bigl( \frac{\nu+p}{2} \Bigr)}{\Gamma \Bigl( \frac{\nu}{2} \Bigr)}\frac{1}{(\nu \pi)^{\frac{p}{2}}} \frac{1}{\sqrt{\det(\Sigma)}} \Bigl( 1 + \frac{\Delta^{2}}{\nu} \Bigr)^{-\frac{(\nu+p)}{2}}, \tag{20}
$$
となり,$(1)$のt分布の定義と一致します.$\Box$
実践
Pythonによる乱数発生の実装
$(2)$式がそのまま乱数の生成方法なので,これをpythonで実装します.
# -*- coding: utf-8 -*-
#!/usr/bin/python
import numpy as np
import matplotlib.pyplot as plt
#パラメーターをセットする.
N = 5000
d = 10
df = 4
mean = np.zeros(d)
cov = np.eye(d)
#ガンマ分布からの乱数生成
V = np.random.gamma(shape=df/2., scale=df/2.,size=N)
#多変量正規分布からの乱数生成
X = np.random.multivariate_normal(mean=mean, cov=cov, size=N)
#Xを変換する.
V = V.reshape((N,1))
denom = np.sqrt(np.tile(V,d))
Y = mean + X / denom
#比較用の多変量正規分布からの乱数を発生させる.
#(疑問:比較用はこんな感じでいいのだろうか?)
cov_ = ((df - 2) / float(df)) * np.corrcoef(Y.T)
X_ = np.random.multivariate_normal(mean=mean, cov=cov_, size=N)
#プロットする.
fig = plt.figure()
ax = fig.add_subplot(111)
ax.hist(X_[:,0], color="blue", normed=True, label="Normal dist", bins=30)
ax.hist(Y[:,0], color="red", normed=True, label="t dist", bins=30, alpha=0.5)
ax.set_title("Comparison of normal and t distribution")
ax.legend()
fig.show()
fig = plt.figure()
ax = fig.add_subplot(111)
ax.scatter(X_[:,0], X_[:,1],color="blue",label="Normal dist")
ax.scatter(Y[:,0], Y[:,1],color="red",label="t dist",alpha=0.5)
ax.set_title("scatter plot of t and normal dist")
ax.legend()
fig.show()
分散も大きいしt分布っぽいかな?
(一次元ずつ以外の比較もしたかったけど,書き直して力尽きたのでこのくらいで...)
最後に
雰囲気数学マンなので間違っていたら教えてください.
時間があればいろいろな分布のつながりを追ってみたいなあ.