1
0

備忘録 : 高速フーリエ変換

Last updated at Posted at 2019-11-15

「FFT ってどんなんだったっけ?」となったときに思い出すための備忘録。

偶関数と奇関数

偶関数は

f(x) = f(-x)

となる関数。

\cos{x} = \cos{\left(-x\right)}

奇関数は

\displaylines {
-f(x) = f(-x) \\
\int_{-L}^L f \left( \theta \right) \ d \theta = 0
}

となる関数。

- \sin{x} = \sin{\left(-x\right)}

偶関数と奇関数の積は奇関数になるので

\displaylines {
\int_{-\pi}^{\pi} \cos{m \theta} \sin{n \theta} \ d \theta = 0 \\
\left( m,n は整数とする \right)
}

偶関数と偶関数の積は偶関数で

\displaylines {
\frac{1}{\pi} \int_{-\pi}^{\pi} { \cos{m \theta} \cos{n \theta} \ d \theta }
 = \frac{1}{\pi} \int_{0}^{2 \pi} \cos{m \theta} \cos{n \theta} \ d \theta = \delta_{m n} \\
\left( m,n は整数で、\delta_{mn} はクロネッカーのデルタ \right)
}

奇関数と奇関数の積は偶関数で

\displaylines {
\frac{1}{\pi} \int_{-\pi}^{\pi} { \sin{m \theta} \sin{n \theta} \ d \theta }
 = \frac{1}{\pi} \int_{0}^{2 \pi} { \sin{m \theta} \sin{n \theta} \ d \theta } = \delta_{m n} \\
\left( m,n は整数で、\delta_{mn} はクロネッカーのデルタ \right)
}

になります。

クロネッカーのデルタ $\delta_{mn}$ は、プログラムにすると ((m == n) ? 1 : 0) です。

フーリエ級数

関数を三角関数を使って表現

関数 $f \left( \theta \right)$ が $\left( -\pi \le \theta \le \pi \right)$ の範囲で

f \left( \theta \right) = C + \sum_{n=1}^{\infty} \left( a_n \cos{n \theta} + b_n \sin{n \theta} \right)

にできる周期関数として

\begin{array}{l}
\int_{-\pi}^{\pi} { f \left( \theta \right) \cos{\theta} \ d \theta } \\
\int_{-\pi}^{\pi} { f \left( \theta \right) \sin{\theta} \ d \theta } \\
\int_{-\pi}^{\pi} { f \left( \theta \right) \ d \theta } \\
\end{array}

を求めると

\begin{eqnarray}

\int_{-\pi}^{\pi} { f \left( \theta \right) \cos{\theta} \ d \theta }
& = & \left( C \int_{-\pi}^{\pi} { \cos{\theta} \ d \theta } = 0 \right) \\
& + & \left( \left( a_1 \int_{-\pi}^{\pi} { \cos{\theta} \cos{\theta} \ d \theta } = a_1 \pi \right) \right)
  + \left( a_2 \int_{-\pi}^{\pi} { \cos{2 \theta} \cos{\theta} \ d \theta } = 0 \right) + \cdots \\
& + & \left( b_1 \int_{-\pi}^{\pi} { \sin{\theta} \cos{\theta} \ d \theta } = 0 \right)
  + \left( b_2 \int_{-\pi}^{\pi} { \sin{2 \theta} \cos{\theta} \ d \theta } = 0 \right) + \cdots \\
& = & a_1 \pi \\

\int_{-\pi}^{\pi} { f \left( \theta \right) \sin \theta \ d \theta }
& = & \left( C \int_{-\pi}^{\pi} { \sin{\theta} \ d \theta } = 0 \right) \\
& + & \left( a_1 \int_{-\pi}^{\pi} { \cos{\theta} \sin{\theta} \ d \theta } = 0 \right)
 + \left( a_2 \int_{-\pi}^{\pi} { \cos{2 \theta} \sin{\theta} \ d \theta } = 0 \right) + \cdots \\
& + & \left( \left( b_1 \int_{-\pi}^{\pi} { \sin{\theta} \sin{\theta} \ d \theta } = b_1 \pi \right) \right)
 + \left( b_2 \int_{-\pi}^{\pi} { \sin{2 \theta} \sin{\theta} \ d \theta } = 0 \right) + \cdots \\

& = & b_1 \pi \\
\int_{-\pi}^{\pi} { f \left( \theta \right) \ d \theta }
& = & \left( \left( C \int_{-\pi}^{\pi} { d \theta } = 2 C \pi \right) \right) \\
& + & \left( a_1 \int_{-\pi}^{\pi} { \cos{\theta} \ d \theta } = 0 \right)
 + \left( a_2 \int_{-\pi}^{\pi} { \cos{2 \theta} \ d \theta } = 0 \right)
 + \cdots \\
& + & \left( b_1 \int_{-\pi}^{\pi} { \sin{\theta} \ d \theta } = 0 \right)
 + \left( b_2 \int_{-\pi}^{\pi} { \sin{2 \theta} \ d \theta } = 0 \right)
 + \cdots \\
& = & 2 C \pi \\

\end{eqnarray}

二重括弧$((\cdots))$以外はゼロになります。同様に

\begin{array}{l}
\int_{-\pi}^{\pi} { f \left( \theta \right) \cos{n \theta} \ d \theta } \\
\int_{-\pi}^{\pi} { f \left( \theta \right) \sin{n \theta} \ d \theta } \\
\end{array}

では

\begin{eqnarray}

\int_{-\pi}^{\pi} { f \left( \theta \right) \cos{n \theta} \ d \theta }
& = & \left( C \int_{-\pi}^{\pi} { \cos{n \theta} \ d \theta } = 0 \right) \\
& + & \cdots
 + \left( \left( a_n \int_{-\pi}^{\pi} { \cos{n \theta} \cos{n \theta} \ d \theta } = a_n \pi \right) \right)
 + \cdots \\
& + & \cdots
 + \left( b_m \int_{-\pi}^{\pi} { \sin{m \theta} \cos{n \theta} \ d \theta } = 0 \right)
 + \cdots \\
& = & a_n \pi \\

\int_{-\pi}^{\pi} { f \left( \theta \right) \sin{n \theta} \ d \theta }
& = & \left( C \int_{-\pi}^{\pi} { \sin{n \theta} \ d \theta } = 0 \right) \\
& + & \cdots
 + \left( a_m \int_{-\pi}^{\pi} { \cos{m \theta} \sin{n \theta} \ d \theta } = 0 \right)
 + \cdots \\
& + & \cdots
 + \left( \left( b_n \int_{-\pi}^{\pi} { \sin{n \theta} \sin{n \theta} \ d \theta } = b_n \pi \right) \right)
 + \cdots \\
& = & b_n \pi \\

\end{eqnarray}

ゼロの項を省いて整理すると

\begin{eqnarray}
a_0 \pi = 2 C \pi & = & \int_{-\pi}^{\pi} { f \left( \theta \right) \cos{0} \ d \theta } = \int_{-\pi}^{\pi} { f \left( \theta \right) \ d \theta }\\
b_0 \pi & = & \int_{-\pi}^{\pi} { f \left( \theta \right) \sin{0} \ d \theta } = 0 \\
a_n \pi & = & \int_{-\pi}^{\pi} { f \left( \theta \right) \cos{n} \theta \ d \theta } \\
b_n \pi & = & \int_{-\pi}^{\pi} { f \left( \theta \right) \sin{n} \theta \ d \theta } \\
C & = & \frac{a_0}{2} \\
\end{eqnarray}

だから

\begin{eqnarray}
a_n & = & \frac{1}{\pi} \int_{-\pi}^{\pi} { f \left( \theta \right) \cos{n \theta} \ d \theta } \\
b_n & = & \frac{1}{\pi} \int_{-\pi}^{\pi} { f \left( \theta \right) \sin{n \theta} \ d \theta } \\
f \left( \theta \right) & = & \frac{a_0}{2} + \sum_{n=1}^{\infty} \left( a_n \cos{n \theta} + b_n \sin{n \theta} \right)
\end{eqnarray}

になにります。

三角関数から指数関数(複素数)へ

添字 $n$ を負の方向に拡張して

\begin{eqnarray}
a_{-n} & = & \frac{1}{\pi} \int_{-\pi}^{\pi} { f \left( \theta \right) \cos{\left( -n \theta \right)} \ d \theta } \\
-b_{-n} & = & - \frac{1}{\pi} \int_{-\pi}^{\pi} { f \left( \theta \right) \sin{\left( -n \theta \right)} \ d \theta }
\end{eqnarray}

これを後で使います。

三角関数を指数関数表現

\begin{eqnarray}
\cos{n \theta} & = & \frac{ e^{i\ n \theta} + e^{-i\ n \theta} }{2} \\
\sin{n \theta} & = & \left( -i \right) \frac{ e^{i\ n \theta} - e^{-i\ n \theta} }{2} \\
\end{eqnarray}

にして、$f \left( \theta \right)$ に代入すると

\begin{eqnarray}
f \left( \theta \right) & = & \frac{a_0}{2} + \sum_{n=1}^{\infty} \left( a_n \cos{n \theta} + b_n \sin{n \theta} \right) \\
& = & \frac{a_0}{2} + \sum_{n=1}^{\infty} \left( a_n \frac{ e^{i\ n \theta} + e^{-i\ n \theta} }{2} - i\ b_n \frac{ e^{i\ n \theta} - e^{-i\ n \theta} }{2} \right) \\
& = & \frac{a_0}{2} + \sum_{n=1}^{\infty} \left( \frac{a_n - i\ b_n}{2} e^{i\ n \theta} + \frac{ a_n + i\ b_n }{2} e^{-i\ n \theta} \right)
\end{eqnarray}

ですが、ここで負の添字と $\left(b_0=0\right)$ を使うと

\begin{eqnarray}
f \left( \theta \right) & = & \frac{a_0 - i\ b_0}{2} + \sum_{n=1}^{\infty} \left( \frac{a_n - i\ b_n}{2} e^{i\ n \theta} + \frac{ a_{-n} - i\ b_{-n} }{2} e^{i \left(-n \theta \right)} \right) \\
& = & \sum_{n=-\infty}^{-1} \left( \frac{ a_n - i\ b_n }{2} e^{i\ n \theta } \right) + \left( \frac{a_0 - i\ b_0}{2} e^0 \right) + \sum_{n=1}^{\infty} \left( \frac{a_n - i\ b_n}{2} e^{i\ n \theta} \right) \\
& = & \sum_{n=-\infty}^{\infty} { \frac{a_n - i\ b_n}{2} e^{i\ n \theta} }
\end{eqnarray}

とできます。さらに

c_n = \frac{a_n - i\ b_n}{2}

とすると

\begin{eqnarray}
c_n & = & \frac{a_n - i\ b_n}{2} \\
& = & \frac{1}{2} \left( \frac{1}{\pi} \int_{-\pi}^{\pi} { f \left( \theta \right) \cos{n \theta} \ d\theta} - i \frac{1}{\pi} \int_{-\pi}^{\pi} { f \left( \theta \right) \sin{n \theta} \ d\theta} \right) \\
& = & \frac{1}{2\pi} \int_{-\pi}^{\pi} { f \left( \theta \right) \left( \cos{n \theta} - i \sin{n \theta} \right) \ d\theta} \\
& = & \frac{1}{2\pi} \int_{-\pi}^{\pi} { f \left( \theta \right) \{ \cos{\left( -n \theta \right)} + i \sin{\left( -n \theta \right)} \} \ d\theta} \\
& = & \frac{1}{2\pi} \int_{-\pi}^{\pi} { f \left( \theta \right) e^{-i\ n \theta} \ d\theta}
\end{eqnarray}

だから

\begin{eqnarray}
f \left( \theta \right) & = & \sum_{n=-\infty}^{\infty} { c_n e^{i\ n \theta} } \\
c_n & = & \frac{1}{2\pi} \int_{-\pi}^{\pi} { f \left( \theta \right) e^{-i\ n \theta} \ d\theta}
\end{eqnarray}

が得られます。

周期の変更

関数 $f \left( \theta \right)$ の周期を範囲 $\left( -\pi \le \theta \le \pi \right)$ から $\left( -L \le x \le L \right)$ にするため

\begin{eqnarray}
x & = & \frac{L}{\pi} \theta \\
\theta & = & \frac{\pi}{L} x \\
d \theta & = & \frac{\pi}{L} dx
\end{eqnarray}

により

\begin{eqnarray}
f \left( \theta \right) & = & f \left( \frac{\pi}{L} x \right) = \sum_{n=-\infty}^{\infty} { c_n e^{i \frac{\pi}{L} n x} } = f_L (x) \\
a_n & = & \frac{1}{\pi} \int_{-\pi}^{\pi} { f \left( \theta \right) \cos{n \theta} \ d \theta }
 = \frac{1}{L} \int_{-L}^{L} { f_L \left( x \right) \cos{\left( \frac{\pi}{L}n x \right)} \ d x } \\
b_n & = & \frac{1}{\pi} \int_{-\pi}^{\pi} { f \left( \theta \right) \sin{n \theta} \ d \theta }
 = \frac{1}{L} \int_{-L}^{L} { f_L \left( x \right) \sin{\left( \frac{\pi}{L}n x \right)} \ d x } \\
c_n & = & \frac{1}{2\pi} \int_{-\pi}^{\pi} { f \left( \theta \right) e^{-i\ n \theta} \ d\theta}
 = \frac{1}{2 L} \int_{-L}^{L} { f_L \left( x \right) e^{-i \frac{\pi}{L} n x} \ d x}
\end{eqnarray}

とし、ここから $f(x)$ を

f_L \left( x \right) → f \left( x \right) \cdots \left( -L \le x \le L \right)

に置き換えて

\begin{eqnarray}
f \left( x \right) & = & \sum_{n=-\infty}^{\infty} { c_n e^{i \frac{\pi}{L} n x} } \\
a_n & = & \frac{1}{L} \int_{-L}^{L} { f \left( x \right) \cos{\left( \frac{\pi}{L}n x \right)} \ d x } \\
b_n & = & \frac{1}{L} \int_{-L}^{L} { f \left( x \right) \sin{\left( \frac{\pi}{L}n x \right)} \ d x } \\
c_n & = & \frac{1}{2 L} \int_{-L}^{L} { f \left( x \right) e^{-i \frac{\pi}{L} n x} \ d x} \\
\end{eqnarray}

を使います。

周期の範囲を無限大へ

関数 $f \left( x \right)$ の周期を範囲 $\left( -L \le x \le L \right)$ から $\left( -\infty \le x \le \infty \right)$ にして、周期性のない関数も対象にします。

\begin{eqnarray}
f \left( x \right) & = & \sum_{n=-\infty}^{\infty} { c_n e^{i \frac{\pi}{L} n x} } \\
c_n & = & \frac{1}{2 L} \int_{-L}^{L} { f \left( x \right) e^{-i \frac{\pi}{L} n x} \ d x}
\end{eqnarray}

周期範囲の係数 $L$ を { $L → rL$ } に変更して

\begin{eqnarray}
f \left( x \right) & = & \sum_{n=-\infty}^{\infty} { c_n e^{i \frac{\pi}{r L} n x} } \\
c_n & = & \frac{1}{2 r L} \int_{-r L}^{r L} { f \left( x \right) e^{-i \frac{\pi}{r L} n x} \ d x}
\end{eqnarray}

$r$ が増えても、$f \left( x \right)$ の範囲 $\left( -L \le x \le L \right)$ に変化がなく、それ以外の範囲で $f \left( x \right) = 0$ になる(単パルスの)場合、$r → \infty$ とすると

f \left( x \right) = \int_{-\infty}^{\infty}{ c_n e^{i \frac{\pi}{r L} n x} d n }

になります。$r=1$ の Σ では、幅$1$、高さ $c_n$ の面積の総和ですが、$r$ が増やすと、幅 $1/r$ 倍、高さ $r$ 倍したグラフでは、分解能が高くなっていき、$r → \infty$ では連続したグラフになります。

\begin{eqnarray}
\omega & = & \frac{\pi}{r L} n \\
d \omega & = & \frac{\pi}{r L} d n \\
d n & = & \frac{r L}{\pi} d \omega
\end{eqnarray}

として、$f \left( x \right)$ の $c_n$ を展開すると

\begin{eqnarray}
f \left( x \right) & = & \int_{-\infty}^{\infty}{ \left( \frac{1}{2 r L} \int_{-r L}^{r L} { f \left( x \right) e^{-i \frac{\pi}{r L} n x} \ d x} \right) e^{i \frac{\pi}{r L} n x} d n } \\
& = & \int_{-\infty}^{\infty}{ \left( \frac{1}{2 r L} \int_{-r L}^{r L} { f \left( x \right) e^{-i \omega x} \ d x} \right) e^{i \omega x} \frac{r L}{\pi} d \omega } \\
& = & \int_{-\infty}^{\infty}{ \left( \frac{1}{2 \pi} \int_{-r L}^{r L} { f \left( x \right) e^{-i \omega x} \ d x} \right) e^{i \omega x} d \omega }
\end{eqnarray}

$r → \infty$ として整理すると

f \left( x \right) = \frac{1}{ \sqrt{2 \pi} } \int_{-\infty}^{\infty}{ \left( \frac{1}{ \sqrt{2 \pi} } \int_{-\infty}^{\infty} { f \left( x \right) e^{-i \omega x} \ d x} \right) e^{i \omega x} d \omega }

内側の積分がフーリエ変換

\mathcal{F}[f \left( x \right)] = F \left( \omega \right) = \frac{1}{ \sqrt{2 \pi} } \int_{-\infty}^{\infty} { f \left( x \right) e^{-i \omega x} \ d x}

外側の積分が逆フーリエ変換

\mathcal{F}^{-1}[F \left( \omega \right)] = f \left( x \right) = \frac{1}{ \sqrt{2 \pi} } \int_{-\infty}^{\infty} { F \left( \omega \right) e^{i \omega x} \ d \omega}

になります。内外の違いは、指数関数の指数部の符号だけ。

離散フーリエ変換

サンプリング データをフーリエ変換する。

基本計算

フーリエ級数まで戻って

\begin{eqnarray}
f \left( x \right) & = & \sum_{n=-\infty}^{\infty} { c_n e^{i \frac{\pi}{L} n x} } \\
c_n & = & \frac{1}{2 L} \int_{-L}^{L} { f \left( x \right) e^{-i \frac{\pi}{L} n x} \ d x}
\end{eqnarray}

周期の範囲 $\left( -\pi \le \theta \le \pi \right)$ を $\left( 0 \le \theta \le 2 \pi \right)$ に変更しても同じだから、$\left( -L \le x \le L \right)$ は $\left( 0 \le x \le 2 L \right)$ に変更して、$\lambda = 2 L$ とすると

\begin{eqnarray}
\lambda & = & 2 L \\
f \left( x \right) & = & \sum_{n=-\infty}^{\infty} { c_n e^{i \frac{2 \pi}{\lambda} n x} } \\
c_n & = & \frac{1}{\lambda} \int_{0}^{\lambda} { f \left( x \right) e^{-i \frac{2 \pi}{\lambda} n x} \ d x}
\end{eqnarray}

とできます。データを処理するには、積分を(幅1の棒グラフ)総和にします。サンプリング数を $\left( N = \lambda \right)$ とすると

c_n = \frac{1}{N} \sum_{x=0}^{N-1} { f \left( x \right) e^{-i \frac{2 \pi}{N} n x} }

になります。$c_n$ は、データの分解能 $\left( N = \lambda \right)$ を超えたものを無視して、$\left( 0 \le n \lt N \right)$ とすると、$f \left( x \right)$ は

f \left( x \right) = \sum_{n=0}^{N-1} { c_n e^{i \frac{2 \pi}{N} n x} }

となります。これで、フーリエ変換と逆変換

\begin{eqnarray}
f \left( v \right) & = & \sum_{u=0}^{N-1} { F \left( u \right) e^{i \frac{2 \pi}{N} u v} } \\
F \left( u \right) & = & \frac{1}{N} \sum_{v=0}^{N-1} { f \left( v \right) e^{-i \frac{2 \pi}{N} u v} }
\end{eqnarray}

のようになりました。総和の前の係数は、弄れるので

\begin{eqnarray}
f \left( v \right) & = & \frac{1}{\sqrt{N}} \sum_{u=0}^{N-1} { F \left( u \right) e^{i \frac{2 \pi}{N} u v} } \\
F \left( u \right) & = & \frac{1}{\sqrt{N}} \sum_{v=0}^{N-1} { f \left( v \right) e^{-i \frac{2 \pi}{N} u v} }
\end{eqnarray}

\begin{eqnarray}
f \left( v \right) & = & \frac{1}{N} \sum_{u=0}^{N-1} { F \left( u \right) e^{i \frac{2 \pi}{N} u v} } \\
F \left( u \right) & = & \sum_{v=0}^{N-1} { f \left( v \right) e^{-i \frac{2 \pi}{N} u v} }
\end{eqnarray}

にできます。

計算量の削減

サンプリング数 $N$ が合成数 $\left( N = W \times H \right)$ の場合、$N$ 個の一次元配列を、$W \times H$ の二次元配列と考えます。

F \left( u \right) = \sum_{v=0}^{N-1} { f \left( v \right) e^{-i \frac{2 \pi}{N} u v} }

では、$u$ は $W \times H$ で、 $v$ は $H \times W$ の配列

\begin{eqnarray}
N & = & W H \\
u & = & u_y W + u_x \\
v & = & v_y H + v_x \\
\end{eqnarray}
\\
0 \le \{ u_x, v_y \} \lt W \\
0 \le \{ u_y, v_x \} \lt H

として

\begin{eqnarray}
F \left( u \right) & = & F \left( u_y W + u_x \right) \\
& = & \sum_{v=0}^{N-1} { f \left( v \right) e^{-i \frac{2 \pi}{N} u v} } \\
& = & \sum_{v_x=0}^{H-1} \sum_{v_y=0}^{W-1} { f \left( v_y H + v_x \right) e^{-i \frac{2 \pi}{W H} \left( u_y W + u_x \right) \left( v_y H + v_x \right) } }
\end{eqnarray}

二重総和にします。指数関数の指数部を整理すると

\begin{eqnarray}
& & -i \frac{2 \pi}{W H} \left( u_y W + u_x \right) \left( v_y H + v_x \right) \\
& = & -i \frac{2 \pi}{W H} \left( u_y v_y W H + u_y v_x W + u_x v_y H + u_x v_x \right) \\
& = & -2 \pi i \left( u_y v_y + \frac{u_y v_x}{H} + \frac{u_x v_y}{W} + \frac{u_x v_x}{W H} \right)
\end{eqnarray}

$u_y$ と $v_y$ は整数だから

e^{-2 \pi i \ u_y v_y} = 1

となって(配列が $u$ と $v$ で違うため)省けるので

-2 \pi i \left( \frac{u_y v_x}{H} + \frac{u_x v_y}{W} + \frac{u_x v_x}{W H} \right)

が指数部になります。戻って続けると

\begin{eqnarray}
F \left( u \right) & = & F \left( u_y W + u_x \right) \\
& = & \sum_{v_x=0}^{H-1} \sum_{v_y=0}^{W-1} { f \left( v_y H + v_x \right) e^{-2 \pi i \left( \frac{u_y v_x}{H} + \frac{u_x v_y}{W} + \frac{u_x v_x}{W H} \right)} } \\
& = & \sum_{v_x=0}^{H-1}{ \left[ e^{-2 \pi i \frac{u_x v_x}{W H} } \sum_{v_y=0}^{W-1}{ f \left( v_y H + v_x \right) e^{-2 \pi i \frac{u_x v_y}{W} } } \right] e^{-2 \pi i \frac{u_y v_x}{H} } }
\end{eqnarray}

となりますが、総和の内側を

g \left( u_x, v_x \right) = e^{-2 \pi i \frac{u_x v_x}{W H} } \sum_{v_y=0}^{W-1}{ f \left( v_y H + v_x \right) e^{-2 \pi i \frac{u_x v_y}{W} } }

とすると

F \left( u_y W + u_x \right) = \sum_{v_x=0}^{H-1}{ g \left( u_x, v_x \right) e^{-2 \pi i \frac{u_y v_x}{H} } }

になるので、$g \left( u_x, v_x \right)$ の結果を再利用できます。

サンプリング数 $N$ を素因数分解して $N = P_1 P_2 \cdots P_k$ になる場合、$k$ 重総和にできるため、 $k$ が大きいほど、使い回せる計算結果が多くなって、計算量が減ります。

サンプリング数が 2 の冪乗の場合

サンプリング数が $N = 2^n$ となる場合、$F \left( u \right), f \left( v \right)$ の $u,v$ を

\begin{eqnarray}
u & = & u_0 + 2 u_1 + 2^2 u_2 + \cdots + 2^{n-2} u_{n-2} + 2^{n-1} u_{n-1} \\
v & = & v_0 + 2 v_1 + 2^2 v_2 + \cdots + 2^{n-2} v_{n-2} + 2^{n-1} v_{n-1}
\end{eqnarray}

とします。$u_k,v_k$ は、$0$ か $1$ なので、2進数表現

\begin{eqnarray}
u & = & u_{n-1} u_{n-2} \cdots u_2 u_1 u_0 \\
v & = & v_{n-1} v_{n-2} \cdots v_2 v_1 v_0
\end{eqnarray}

にして簡略化します。離散フーリエ変換は、多重総和

\begin{eqnarray}
F \left( u \right) & = & F \left( u_{n-1} u_{n-2} \cdots u_2 u_1 u_0 \right) \\
& = & \sum_{v_0=0}^1 \sum_{v_1=0}^1 \sum_{v_2=0}^1 \cdots \sum_{v_{n-2}=0}^1 \sum_{v_{n-1}=0}^1 f \left( v_{n-1} v_{n-2} \cdots v_2 v_1 v_0 \right) e^{-2 \pi i \frac{ \left( u_{n-1} u_{n-2} \cdots u_2 u_1 u_0 \right) \left( v_{n-1} v_{n-2} \cdots v_2 v_1 v_0 \right) }{2^n}}
\end{eqnarray}

にすることができます。

少し戻って、二重総和から始めます。$N=W \times H$ への割り当てを

\begin{eqnarray}
n & = & w + h \\
W & = & 2^w \\
H & = & 2^h \\
N & = & W \times H = 2^n = 2^{w+h}
\end{eqnarray}

とします。$u$ は、下位のビット数が $w$ で、上位のビット数が $h$ として、2進数表現と変数を

\begin{eqnarray}
u_H^h & = & u_{n-1} u_{n-2} \cdots u_{w+1} u_w \\
u_L^w & = & u_{w-1} u_{w-2} \cdots u_{2} u_{1} u_{0} \\
u & = & 2^w u_H^h + u_L^w
\end{eqnarray}

と表現することにします。$u$ の添字(上) $w,h$ はビット数で、添字(下) $H,L$ は上位・下位です。$v$ は、上位・下位のビット数を逆にして

\begin{eqnarray}
v_H^w & = & v_{n-1} v_{n-2} \cdots v_{h+1} v_h \\
v_L^h & = & v_{h-1} v_{h-2} \cdots v_{2} v_{1} v_{0} \\
v & = & 2^h v_H^w + v_L^h
\end{eqnarray}

とすると

\begin{eqnarray}
F \left( u \right) & = & F \left( 2^w u_H^h + u_L^w \right) \\
& = & \sum_{v_L^h=0}^{2^h-1}{ \sum_{v_H^w=0}^{2^w-1} { f \left( 2^h v_H^w + v_L^h \right) e^{ -2 \pi i \frac{ \left( 2^w u_H^h + u_L^w \right) \left( 2^h v_H^w + v_L^h \right) }{ 2^n } } } } \\
& = & \sum_{v_L^h=0}^{2^h-1}{ \left[ e^{ -2 \pi i \frac{ u_L^w v_L^h }{ 2^n } } \sum_{v_H^w=0}^{2^w-1} { f \left( 2^h v_H^w + v_L^h \right) e^{ -2 \pi i \frac{ u_L^w v_H^w }{2^w} } } \right] e^{ -2 \pi i \frac{ u_H^h v_L^h }{2^h} } }
\end{eqnarray}

だから、内側の総和を $g_w \left( u_L^w, v_L^h \right)$ として

\begin{eqnarray}
g_w \left( u_L^w, v_L^h \right) & = & e^{ -2 \pi i \frac{ u_L^w v_L^h }{ 2^n } } \sum_{v_H^w=0}^{2^w-1} { f \left( 2^h v_H^w + v_L^h \right) e^{ -2 \pi i \frac{ u_L^w v_H^w }{2^w} } } \\
F \left( u \right) & = & F \left( 2^w u_H^h + u_L^w \right) = \sum_{v_L^h=0}^{2^h-1}{  g_w \left( u_L^w, v_L^h \right) e^{ -2 \pi i \frac{ u_H^h v_L^h }{2^h} } }
\end{eqnarray}

にします。$w=1$ とすると

\begin{eqnarray}
g_1 \left( u_0, v_L^{n-1} \right)
& = & e^{ -2 \pi i \frac{ v_L^{n-1} }{2^n} u_0 } \sum_{ v_{n-1}=0 }^{1}{ f \left( 2^{n-1} v_{n-1} + v_L^{n-1} \right) e^{ -2 \pi i \frac{ v_{n-1} }{2} u_0 } } \\
& = & e^{ -2 \pi i \frac{ v_L^{n-1} }{2^n} u_0 } \left( \ f \left( v_L^{n-1} \right) + f \left( 2^{n-1} + v_L^{n-1} \right) e^{ - \pi i \ u_0 } \right) \\
& = & e^{ -2 \pi i \frac{ v_L^{n-1} }{2^n} u_0 } \left(\  f \left( v_L^{n-1} \right) + \left( -1 \right)^{u_0} f \left( 2^{n-1} + v_L^{n-1} \right) \right)
\end{eqnarray}

となって、$u_0$ に $0$ と $1$ を代入すると

\begin{eqnarray}
g_1 \left( 0, v_L^{n-1} \right) & = & f \left( v_L^{n-1} \right) + f \left( 2^{n-1} + v_L^{n-1} \right) \\
g_1 \left( 1, v_L^{n-1} \right) & = & \left( \ f \left( v_L^{n-1} \right) - f \left( 2^{n-1} + v_L^{n-1} \right) \right) e^{ -\pi i \frac{ v_L^{n-1} }{2^{n-1}} } \\
F \left( u \right) & = & F \left( u_H^{n-1} + u_0 \right) = \sum_{v_L^{n-1}=0}^{2^{n-1}-1}{  g_1 \left( u_0, v_L^{n-1} \right) e^{ -2 \pi i \frac{ u_H^{n-1} v_L^{n-1} }{ 2^n } } }
\end{eqnarray}

を得ます。$w=2$ では

\begin{eqnarray}
u_L^2 & = & u_1 u_0 \\
v_H^2 & = & v_{n-1} v_{n-2} \\
g_2 \left( u_L^2, v_L^{n-2} \right) & = & e^{ -2 \pi i  \frac{ u_L^2 v_L^{n-2} }{2^n} } \sum_{ v_H^2=0 }^{3}{ f \left( 2^{n-2} v_H^2 + v_L^{n-2} \right) e^{ -2 \pi i \frac{ u_L^2 v_H^2 }{2^2} } } \\
& = & e^{ -2 \pi i  \frac{ u_L^2 v_L^{n-2} }{2^n} } \sum_{ v_{n-2}=0 }^{1}{ \sum_{ v_{n-1}=0 }^{1}{ f \left( 2^{n-2} v_H^2 + v_L^{n-2} \right) e^{ -2 \pi i \frac{ u_L^2 v_H^2 }{2^2} } } }
\end{eqnarray}

ですが、末項の指数関数の指数部の分数の分子は

\begin{eqnarray}
u_L^2 v_H^2
& = & \left( 2 u_1 + u_0 \right) \left( 2 v_{n-1} + v_{n-2} \right) \\
& = & 4 u_1 v_{n-1} + 2 u_0 v_{n-1} + 2 u_1 v_{n-2} + u_0 v_{n-2} \\
& = & 4 u_1 v_{n-1} + 2 u_0 v_{n-1} + u_L^2 v_{n-2}
\end{eqnarray}

これを末項の指数関数に戻すと

\begin{eqnarray}
e^{ -2 \pi i \frac{ u_L^2 v_H^2 }{2^2} }
& = & e^{ -2 \pi i \frac{ 4 u_1 v_{n-1} + 2 u_0 v_{n-1} + u_L^2 v_{n-2} }{2^2} } \\
& = & e^{ -2 \pi i \frac{v_{n-1} }{2} u_0 } e^{ -2 \pi i \frac{ u_L^2 v_{n-2} }{2^2} }
\cdots \left( e^{ -2 \pi i \frac{ 4 u_1 v_{n-1} }{2^2} } = e^{ -2 \pi i \ u_1 v_{n-1} } = 1 \right) \\
g_2 \left( u_L^2, v_L^{n-2} \right) & = & e^{ -2 \pi i \frac{ u_L^2 v_L^{n-2} }{2^n} } \sum_{ v_{n-2}=0 }^{1}{ \left[ e^{ -2 \pi i \frac{ u_L^2 v_{n-2} }{2^2} } \sum_{ v_{n-1}=0 }^{1}{ f \left( 2^{n-2} v_H^2 + v_L^{n-2} \right) e^{ -2 \pi i \frac{ v_{n-1} }{2} u_0 } } \right] }
\end{eqnarray}

となりますが、前方2つの指数関数を

e^{ -2 \pi i  \frac{ u_L^2 v_L^{n-2} }{2^n} } e^{ -2 \pi i \frac{ u_L^2 v_{n-2} }{2^2} }

として、指数部を整理すると

\begin{eqnarray}
& & \left( -2 \pi i  \frac{ u_L^2 v_L^{n-2} }{2^n} \right) + \left( -2 \pi i \frac{ u_L^2 v_{n-2} }{2^2} \right) \\
& = & -2 \pi i \frac{ 2^{n-2} v_{n-2} + v_L^{n-2} }{2^n} u_L^2 \\
& = & -2 \pi i \frac{ 2^{n-2} v_{n-2} + v_L^{n-2} }{2^n} \left( 2 u_1 + u_0 \right) \\
& = & \left( -2 \pi i \frac{ v_L^{n-2} }{ 2^{n-1} } u_1 \right)  + \left( -2 \pi i \frac{  v_{n-2} }{2} u_1 \right) + \left( -2 \pi i \frac{ v_L^{n-1} }{2^n} u_0 \right)
\end{eqnarray}

指数関数に戻して

e^{ -2 \pi i \frac{ u_L^2 v_L^{n-2} }{2^n} } e^{ -2 \pi i \frac{ u_L^2 v_{n-2} }{2^2} } = e^{ -2 \pi i \frac{ v_L^{n-2} }{ 2^{n-1} } u_1 } e^{ -2 \pi i \frac{ v_{n-2} }{2} u_1 } e^{ -2 \pi i \frac{ v_L^{n-1} }{2^n} u_0 }

$g_2 \left( u_L^2, v_L^{n-2} \right)$ に適用すると

\begin{eqnarray}
g_2 \left( u_L^2, v_L^{n-2} \right)
& = & e^{ -2 \pi i \frac{ v_L^{n-2} }{ 2^{n-1} } u_1 } \sum_{ v_{n-2}=0 }^{1}{ \left[ e^{ -2 \pi i \frac{ v_{n-2} }{2} u_1 } \left( e^{ -2 \pi i \frac{ v_L^{n-1} }{2^n} u_0 } \sum_{ v_{n-1}=0 }^{1}{ f \left( 2^{n-2} v_H^2 + v_L^{n-2} \right) e^{ -2 \pi i \frac{ v_{n-1} }{2} u_0 } } \right) \right] } \\
& = & e^{ -2 \pi i \frac{ v_L^{n-2} }{ 2^{n-1} } u_1 } \sum_{ v_{n-2}=0 }^{1}{ g_1 \left( u_0, 2^{n-2} v_{n-2} + v_L^{n-2} \right) e^{ -2 \pi i \frac{ v_{n-2} }{2} u_1 } } \\
& = & e^{ -2 \pi i \frac{ v_L^{n-2} }{ 2^{n-1} } u_1 } \left( g_1 \left( u_0, v_L^{n-2} \right) + g_1 \left( u_0, 2^{n-2} + v_L^{n-2} \right) e^{ - \pi i \ u_1 } \right) \\
& = & e^{ -2 \pi i \frac{ v_L^{n-2} }{ 2^{n-1} } u_1 } \left( g_1 \left( u_0, v_L^{n-2} \right) + \left( -1 \right)^{u_1} g_1 \left( u_0, 2^{n-2} + v_L^{n-2} \right) \right)
\end{eqnarray}

ですが、$u_1$ は、$0$ または $1$ だから

\begin{eqnarray}
g_2 \left( 0 + u_0, v_L^{n-2} \right) & = & g_1 \left( u_0, v_L^{n-2} \right) + g_1 \left( u_0, 2^{n-2} + v_L^{n-2} \right) \\
g_2 \left( 2 + u_0, v_L^{n-2} \right) & = & \left( g_1 \left( u_0, v_L^{n-2} \right) - g_1 \left( u_0, 2^{n-2} + v_L^{n-2} \right) \right) e^{ - \pi i \frac{ v_L^{n-2} }{ 2^{n-2} } }  \\
F \left( u \right) = F \left( u_H^{n-2} + u_L^2 \right) & = & \sum_{v_L^{n-2}=0}^{2^{n-2}-1}{  g_2 \left( u_L^2, v_L^{n-2} \right) e^{ -2 \pi i \frac{ u_H^{n-2} v_L^{n-2} }{ 2^n } } }
\end{eqnarray}

を得ます。$g_1$ と $g_2$ を並べると

\begin{eqnarray}
g_1 \left( u_0, v_L^{n-1} \right) & = & e^{ -2 \pi i \frac{ v_L^{n-1} }{2^n} u_0 } \left(\  f \left( v_L^{n-1} \right) + \left( -1 \right)^{u_0} f \left( 2^{n-1} + v_L^{n-1} \right) \right) \\
g_2 \left( u_L^2, v_L^{n-2} \right) & = & e^{ -2 \pi i \frac{ v_L^{n-2} }{ 2^{n-1} } u_1 } \left( g_1 \left( u_0, v_L^{n-2} \right) + \left( -1 \right)^{u_1} g_1 \left( u_0, 2^{n-2} + v_L^{n-2} \right) \right)
\end{eqnarray}

ここで、$g_0 \left( 0, v \right) = f \left( v \right)$ とすると

\begin{eqnarray}
g_1 \left( u_0, v_L^{n-1} \right) & = & e^{ -2 \pi i \frac{ v_L^{n-1} }{2^n} u_0 } \left( g_0 \left( 0, v_L^{n-1} \right) + \left( -1 \right)^{u_0} g_0 \left( 0, 2^{n-1} + v_L^{n-1} \right) \right) \\
g_2 \left( u_L^2, v_L^{n-2} \right) & = & e^{ -2 \pi i \frac{ v_L^{n-2} }{ 2^{n-1} } u_1 } \left( g_1 \left( u_0, v_L^{n-2} \right) + \left( -1 \right)^{u_1} g_1 \left( u_0, 2^{n-2} + v_L^{n-2} \right) \right)
\end{eqnarray}

とできるので、$g_s$ は

g_s \left( u_L^s, v_L^{n-s} \right) = e^{ -2 \pi i \frac{ v_L^{n-s} }{ 2^{n - \left( s-1\right)} } u_{s-1} } \left( g_{s-1} \left( u_L^{s-1}, v_L^{n - \left( s-1 \right)} \right) + \left( -1 \right)^{u_{s-1}}  g_{s-1} \left( u_L^{s-1}, 2^{n-s} + v_L^{n - \left( s-1 \right)} \right) \right)

になります。

$u,v$ を2進数として、サンプル数が16個の場合は

\begin{eqnarray}
u & = & u_3 u_2 u_1 u_0 \\
v & = & v_3 v_2 v_1 v_0 \\
\\
g_1 \left( 0, v_2 v_1 v_0 \right) & = & f \left( 0 v_2 v_1 v_0 \right) + f \left( 1 v_2 v_1 v_0 \right) \\
g_1 \left( 1, v_2 v_1 v_0 \right) & = & \left( g_0 \left( 0, 0 v_2 v_1 v_0 \right) - g_0 \left( 0, 1 v_2 v_1 v_0 \right) \right) e^{ - \pi i \frac{ v_2 v_1 v_0 }{2^3} } \\
\\
g_2 \left( 0 u_0, v_1 v_0 \right) & = & \left( g_1 \left( u_0, 0 v_1 v_0 \right) + g_1 \left( u_0, 1 v_1 v_0 \right) \right) \\
g_2 \left( 1 u_0, v_1 v_0 \right) & = & \left( g_1 \left( u_0, 0 v_1 v_0 \right) - g_1 \left( u_0, 1 v_1 v_0 \right) \right) e^{ - \pi i \frac{ v_1 v_0 }{2^2} } \\
\\
g_3 \left( 0 u_1 u_0, v_0 \right) & = & \left( g_2 \left( u_1 u_0, 0 v_0 \right) + g_2 \left( u_1 u_0, 1 v_0 \right) \right) \\
g_3 \left( 1 u_1 u_0, v_0 \right) & = & \left( g_2 \left( u_1 u_0, 0 v_0 \right) - g_2 \left( u_1 u_0, 1 v_0 \right) \right) e^{ - \pi i \frac{ v_0 }{2^1} } \\
\\
g_4 \left( 0 u_2 u_1 u_0 \right) & = & g_3 \left( u_2 u_1 u_0, 0 \right) + g_3 \left( u_2 u_1 u_0, 1 \right) \\
g_4 \left( 1 u_2 u_1 u_0 \right) & = & g_3 \left( u_2 u_1 u_0, 0 \right) - g_3 \left( u_2 u_1 u_0, 1 \right) \\
\\
F \left(u_3 u_2 u_1 u_0 \right) & = & g_4 \left(u_3 u_2 u_1 u_0 \right)
\end{eqnarray}

プログラム風に表現すると


# uuuu や vvvv などは、2進数表現

for vvv in range(8):
  g1(0,vvv) =  f(0vvv) + f(1vvv)
  g1(1,vvv) = (f(0vvv) - f(1vvv)) * Exp(- PI * I * vvv / 8)

for uvv in range(8):
  g2(0u,vv) =  g1(u,0vv) + g1(u,1vv)
  g2(1u,vv) = (g1(u,0vv) - g1(u,1vv)) * Exp(- PI * I * vv / 4)

for uuv in range(8):
  g3(0uu,v) =  g2(uu,0v) + g2(uu,1v)
  g3(1uu,v) = (g2(uu,0v) - g2(uu,1v)) *  Exp(- PI * I * v / 2)

for uuu in range(8):
  g4(0uuu) =  g3(uuu,0) + g3(uuu,1)
  g4(1uuu) = (g3(uuu,0) - g3(uuu,1))  # * (Exp(-PI * I * 0 / 1) = 1)

for uuuu in range(16):
  F(uuuu) = g4(uuuu)

になり、$f$ から $g_1$ を(8回ループで)、$g_1$ から $g_2$ を(8回ループで)、$\cdots$ という順番で計算します。

サンプル プログラム

サンプル プログラムを Python3 で記述してみる。

test.py
#!/usr/bin/env python3

import cmath


def to_compliex_list(data):
    """様々な内容(型)のリストを複素数表にする"""
    r = []
    for p in data:
        if type(p) == complex:
            r.append(p)
        elif type(p) in (int, float):
            r.append(complex(float(p)))
        elif len(p) < 2:
            r.append(complex(float(p[0])))
        else:
            r.append(complex(float(p[0]), float(p[1])))
    return r


def dft(data, inv=False):
    """離散フーリエ変換/逆変換"""
    N = len(data)
    M = 1.0 if inv else 1 / N
    s2_pi = 2 * cmath.pi * (1.0 if inv else -1.0)

    if False:
        return [M * sum(d * cmath.exp(complex(0, s2_pi * ((u * v) % N) / N))
                        for v, d in enumerate(data)) for u in range(N)]

    r = []
    for u in range(N):
        f = complex()
        for v in range(N):
            p = (u * v) % N
            e = complex(0, s2_pi * p / N)
            f += data[v] * cmath.exp(e)
        r.append(f * M)
    return r


def fft_p2(data, inv=False):
    """高速離散フーリエ変換/逆変換"""
    N = len(data)
    if (N & -N) != N:
        raise ValueError(f'データ長({N})が 2 の冪乗ではありません')
    NB = N.bit_length() - 1

    s_pi = cmath.pi * (1.0 if inv else -1.0)

    coeff = 1.0 if inv else 1.0 / N
    dp = [d * coeff for d in data]

    NS = N >> 1
    NU = 1
    NV = N >> 1
    for g in range(NB):
        dn = [None] * N
        for u in range(NU):
            un = u * NV
            up = un << 1
            for v in range(NV):
                vp = up + v
                vn = un + v

                p0 = dp[vp]
                p1 = dp[vp + NV]

                n0 = (p0 + p1)
                n1 = (p0 - p1) * cmath.exp(complex(0, s_pi * v / NV))

                dn[vn] = n0
                dn[vn + NS] = n1
        dp = dn
        NU <<= 1
        NV >>= 1

    return dn


def dump(data, msg=''):
    if len(msg):
        print(msg)
    for n in range(len(data)):
        print('%3d: %+10.8f, %+10.8f' % (n, data[n].real, data[n].imag))


def test():
    N = 16
    l = [- 1.0 + 2 * float(n) / N for n in range(N)]

    dat = to_compliex_list(l)
    dump(dat, 'DATA')

    dfn = dft(dat, False)
    dump(dfn, 'DFT')
    ffn = fft_p2(dat, False)
    dump(ffn, 'FFT')
    dfi = dft(dfn, True)
    dump(dfi, 'IDFT')
    ffi = fft_p2(ffn, True)
    dump(ffi, 'IFFT')


if __name__ == '__main__':
    test()

実行結果

$ python3 test.py
DATA
  0: -1.00000000, +0.00000000
  1: -0.87500000, +0.00000000
  2: -0.75000000, +0.00000000
  3: -0.62500000, +0.00000000
  4: -0.50000000, +0.00000000
  5: -0.37500000, +0.00000000
  6: -0.25000000, +0.00000000
  7: -0.12500000, +0.00000000
  8: +0.00000000, +0.00000000
  9: +0.12500000, +0.00000000
 10: +0.25000000, +0.00000000
 11: +0.37500000, +0.00000000
 12: +0.50000000, +0.00000000
 13: +0.62500000, +0.00000000
 14: +0.75000000, +0.00000000
 15: +0.87500000, +0.00000000
DFT
  0: -0.06250000, +0.00000000
  1: -0.06250000, +0.31420872
  2: -0.06250000, +0.15088835
  3: -0.06250000, +0.09353786
  4: -0.06250000, +0.06250000
  5: -0.06250000, +0.04176116
  6: -0.06250000, +0.02588835
  7: -0.06250000, +0.01243202
  8: -0.06250000, -0.00000000
  9: -0.06250000, -0.01243202
 10: -0.06250000, -0.02588835
 11: -0.06250000, -0.04176116
 12: -0.06250000, -0.06250000
 13: -0.06250000, -0.09353786
 14: -0.06250000, -0.15088835
 15: -0.06250000, -0.31420872
FFT
  0: -0.06250000, +0.00000000
  1: -0.06250000, +0.31420872
  2: -0.06250000, +0.15088835
  3: -0.06250000, +0.09353786
  4: -0.06250000, +0.06250000
  5: -0.06250000, +0.04176116
  6: -0.06250000, +0.02588835
  7: -0.06250000, +0.01243202
  8: -0.06250000, +0.00000000
  9: -0.06250000, -0.01243202
 10: -0.06250000, -0.02588835
 11: -0.06250000, -0.04176116
 12: -0.06250000, -0.06250000
 13: -0.06250000, -0.09353786
 14: -0.06250000, -0.15088835
 15: -0.06250000, -0.31420872
IDFT
  0: -1.00000000, -0.00000000
  1: -0.87500000, +0.00000000
  2: -0.75000000, -0.00000000
  3: -0.62500000, -0.00000000
  4: -0.50000000, -0.00000000
  5: -0.37500000, +0.00000000
  6: -0.25000000, +0.00000000
  7: -0.12500000, +0.00000000
  8: -0.00000000, +0.00000000
  9: +0.12500000, +0.00000000
 10: +0.25000000, +0.00000000
 11: +0.37500000, -0.00000000
 12: +0.50000000, +0.00000000
 13: +0.62500000, +0.00000000
 14: +0.75000000, -0.00000000
 15: +0.87500000, -0.00000000
IFFT
  0: -1.00000000, +0.00000000
  1: -0.87500000, +0.00000000
  2: -0.75000000, +0.00000000
  3: -0.62500000, +0.00000000
  4: -0.50000000, -0.00000000
  5: -0.37500000, +0.00000000
  6: -0.25000000, +0.00000000
  7: -0.12500000, +0.00000000
  8: -0.00000000, +0.00000000
  9: +0.12500000, -0.00000000
 10: +0.25000000, -0.00000000
 11: +0.37500000, +0.00000000
 12: +0.50000000, +0.00000000
 13: +0.62500000, -0.00000000
 14: +0.75000000, -0.00000000
 15: +0.87500000, -0.00000000

DFT と FFT が同じになったので、よさそうです。

1
0
0

Register as a new user and use Qiita more conveniently

  1. You get articles that match your needs
  2. You can efficiently read back useful information
  3. You can use dark theme
What you can do with signing up
1
0